Moduł 1, Lekcja 1
W trakcie

T 3.4 Zadania typu maturalnego

28 marca 2024

Układ okresowy pierwiastków

Zadanie 1

Poniżej przedstawiono schemat klatkowy określający konfigurację elektronową pierwiastka X

Uzupełnij poniższą tabelę – wpisz symbol pierwiastka X, dane dotyczące jego położenia w układzie okresowym oraz symbol bloku konfiguracyjnego (energetycznego), do którego należy pierwiastek X.

Symbol pierwiastkaNumer okresuNumer grupySymbol bloku
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 2

Poniżej przedstawiono schemat klatkowy określający konfigurację elektronową trójdodatniego kationu X3+

Uzupełnij poniższą tabelę – wpisz symbol pierwiastka X, dane dotyczące jego położenia w układzie okresowym oraz symbol bloku konfiguracyjnego (energetycznego), do którego należy pierwiastek X.

Symbol pierwiastkaNumer okresuNumer grupySymbol bloku
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 3

Poniżej przedstawiono konfigurację elektronową atomów w stanie podstawowym czterech pierwiastków. 

  1.  1s2 2s2 2p6 3s23p64s2 3d104p2 
  2.  1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
  3.  1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s1
  4.  1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2

Wpisz do tabeli symbole bloków konfiguracyjnych (energetycznych), do których należą te pierwiastki. 

Pierwiastek1234
Symbol bloku konfiguracyjnego
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 4

Z konfiguracji elektronowej atomu (w stanie podstawowym) pierwiastka X wynika, że w tym atomie: 

  • elektrony rozmieszczone są na trzech powłokach elektronowych 
  • na podpowłoce 3p są dwa elektrony sparowane. 

Uzupełnij poniższą tabelę. Wpisz symbol chemiczny pierwiastka X, dane dotyczące jego położenia w układzie okresowym oraz symbol bloku konfiguracyjnego (energetycznego), do którego należy ten pierwiastek. 

Symbol pierwiastkaNumer okresuNumer grupySymbol bloku
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 5

Z konfiguracji elektronowej atomu (w stanie podstawowym) pierwiastka X wynika, że w tym atomie: 

  • elektrony rozmieszczone są na czterech powłokach elektronowych 
  • na podpowłoce 3d oraz 4s jest łącznie jeden niesparowany elektron
  • liczba elektronów na podpowłoce 3d jet większa od liczby elektronów na podpowłoce 4s

Uzupełnij poniższą tabelę. Wpisz symbol chemiczny pierwiastka X, dane dotyczące jego położenia w układzie okresowym oraz symbol bloku konfiguracyjnego (energetycznego), do którego należy ten pierwiastek. 

Symbol pierwiastkaNumer okresuNumer grupySymbol bloku
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 6

Uzupełnij poniższe zdania ー wybierz i podkreśl jedno właściwe określenie spośród podanych w każdym nawiasie. 

Pierwiastki w układzie okresowym są uporządkowane zgodnie z rosnącą liczbą atomową (porządkową), co oznacza, że liczba (protonów /neutronów) wzrasta zawsze o jeden. Inaczej jest w przypadku liczby (protonów / nukleonów), która wzrasta nieregularnie. Większość pierwiastków występuje w przyrodzie z kilkoma rodzajami jąder ー nazywamy je izotopami. Nuklidy to rodzaje atomów z jądrem o określonej liczbie protonów i (elektronów / neutronów). Nuklidy tego samego pierwiastka nazywamy (izotopami  / izomerami).

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 7

Poniżej przedstawiono fragment uproszczonego układu okresowego pierwiastków. 

Oceń prawdziwość poniższych informacji w odniesieniu do pierwiastków znajdujących się w tym fragmencie układu okresowego. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1Strzałka I wskazuje kierunek wzrostu promieni atomów pierwiastków znajdujących się w tym samym okresie.PF
2Strzałka II wskazuje kierunek wzrostu wartości pierwszej energii jonizacji pierwiastków w tej samej grupie.PF
3Wzrost aktywności metali znajdujących się w tej samej grupie oznacza kierunek strzałki IIPF
4Wzrost ładunku jądra atomowego pierwiastków jest zgodny zarówno z kierunkiem strzałki I jak i IIPF
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 8

Poniżej przedstawiono fragment uproszczonego układu okresowego pierwiastków. 

Oceń prawdziwość poniższych informacji w odniesieniu do pierwiastków znajdujących się w tym fragmencie układu okresowego. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1Strzałka I wskazuje kierunek wzrostu maksymalnej wartościowości pierwiastków względem tlenu.PF
2Strzałka I wskazuje kierunek wzrostu maksymalnej wartościowości pierwiastków względem wodoru.PF
3Wodorki grupy 14 można opisać wzorem ogólnym XH4 gdzie X jest pierwiastkiem grupy 14PF
4Charakter zasadowy pierwiastków grupy 1 rośnie zgodnie kierunkiem strzałki IPF
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 9

Spośród wymienionych określeń zaznacz wszystkie, które są poprawnym dokończeniem zdania.

W drugim okresie układu okresowego w grupach 1.–2. i 13.–17. ze wzrostem liczby atomowej pierwiastków następuje wzrost (liczby elektronów walencyjnych / liczby powłok elektronowych w atomach / elektroujemności pierwiastków / promieni atomów).

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 10

W układzie okresowym pierwiastków wyróżnia się 4 bloki konfiguracyjne:

Zaznacz znakiem x na poniższym schemacie fragmentu układu okresowego wszystkie pierwiastki, które należą do bloku p, a ich atomy w powłoce walencyjnej (w stanie podstawowym) mają dokładnie trzy elektrony niesparowane.

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 11

Określ tendencję zmiany (wzrasta, maleje) promienia atomowego i elektroujemności pierwiastków bloków konfiguracyjnych s i p w grupach układu okresowego pierwiastków.

W grupie w miarę wzrostu liczby atomowej promień atomowy ……………………………………………. ,

a elektroujemność ……………………………………… .

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 12

Na rysunku przedstawiono schemat układu okresowego pierwiastków (bez lantanowców i aktynowców), na którym umieszczono strzałki A i B odpowiadające kierunkom zmian wybranych wielkości charakteryzujących pierwiastki chemiczne.

Podkreśl wszystkie wymienione poniżej wielkości, których wzrost wskazują strzałki oznaczone literami A i B.

1. Dla pierwiastków grupy 1. grupy strzałka A wskazuje kierunek wzrostu

najwyższej wartościowości;  promienia atomowego;  ładunku jądra

2. Dla pierwiastków grup 1.–2. i 13.–17. okresu III strzałka B wskazuje kierunek wzrostu

wartości pierwszej energii jonizacji,  promienia atomowego,  charakteru niemetalicznego

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 13

Na poniższym schemacie układu okresowego pierwiastków (bez lantanowców i aktynowców) zaznaczono położenie trzech pierwiastków oznaczonych numerami I, II oraz III.

InformacjaP/F
Promień pierwiastka II jest większy od promienia pierwiastka III.
Pierwiastek I tworzy wodorek o wzorze ogólnym XH a pierwiastek III wodorek o wzorze ogólnym HX.
Tlenek pierwiastka I ma charakter zasadowy a pierwiastka II kwasowy.
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 14

Na podstawie budowy atomów pierwiastków należących do 16. i 17. grupy i trzeciego okresu układu okresowego uzupełnij poniższe zdania. Wybierz i podkreśl jedno z określeń podanych w nawiasie, tak aby powstały zdania prawdziwe.

Jądro atomu fluorowca ma ładunek (  mniejszy  /  większy  ) niż jądro atomu tlenowca.

Atom fluorowca ma (  mniejszy  /  większy  ) promień atomowy niż atom tlenowca.

Tlenowiec jest (  bardziej  /  mniej  ) aktywny chemicznie od fluorowca.

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 15

Przeanalizuj położenie chloru w układzie okresowym pierwiastków i oceń prawdziwość poniższych zdań. Wpisz do tabeli literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli jest fałszywe.

ZdanieP/F
1Chlor jest pierwiastkiem bloku p i posiada w stanie podstawowym dwa elektrony niesparowane na podpowłoce p.
2Chlor jest najaktywniejszym pierwiastkiem w swojej grupie.
3Promień atomu chloru jest mniejszy od promienia atomu bromu, a większy od promienia atomy fluoru
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 16

Pierwsza energia jonizacji (Ej) to minimalna energia potrzebna do oderwania jednego elektronu od obojętnego atomu. Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany pierwszej energii jonizacji pierwiastków uszeregowanych według liczb atomowych.

Oceń prawdziwość poniższych zdań i uzupełnij tabelę. Wpisz literę P, jeżeli uznasz zdanie za prawdziwe, lub literę F, jeżeli uznasz je za fałszywe.

ZdanieP/F
1W szeregu pierwiastków: sód, magnez, krzem i fosfor wraz ze wzrostem liczby atomowej obserwujemy zależność polegającą na tym, że im więcej elektronów znajduje się na powłoce zewnętrznej, tym większa jest wartość pierwszej energii jonizacji.
2Największe wartości pierwszej energii jonizacji mają w każdym okresie gazy szlachetne 
3Azot ma większy promień od węgla i dlatego jego pierwsza energia jonizacji jest większa
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 17

Pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 31 znajduje się w ..…..  grupie i ……. okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych, czyli w bloku energetycznym ………… a  rozmieszczenie elektronów walencyjnych w atomie tego pierwiastka chemicznego można przedstawić (z uwzględnieniem powłok i podpowłok elektronowych): …………………………… .

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 18

Podane tlenki uporządkuj według wzrastającego charakteru zasadowego:

K2O,   MgO,   Na2O,  Rb2O,   Al2O3

……………………………………………………………………………………………………………………………….

Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 19

Pewien pierwiastek (E) tworzy wodorek typu EH3, jego atom ma 4 powłoki elektro­nowe oraz spośród elektronów walencyjnych 3 są niesparowane  w stanie podstawowym.

Symbol pierwiastka
Wzór tlenku tworzonego przez ten pierwiastek
Programy - Szkoła Podstawowa w Horyńcu-Zdroju

Zadanie 20

Uzupełnij tabelę:

Symbol pierwiastkaCr
Blok energetyczny 
Zapis skrócony konfiguracji 
Liczba elektronów niesparowanych 
Zapis graficzny elektronów walencyjnych 
Wzór tlenku na najwyższym stopniu utlenienia 
Liczba powłok elektronowych jonu Cr3+