Moduł 1, Lekcja 1
W trakcie

Jak poruszać się po układzie okresowym pierwiastków?

28 marca 2024

Do tego tematu wrócimy jeszcze później, dodając do niego parę innych parametrów. Na razie jednak niezbędne minimum, aby iść dalej.

1. Układ okresowy − jak się po nim poruszać ?

Układ okresowy to potężny wynalazek, stanowiący dla Ciebie niesamowitą ściągawkę. Problem jest taki, że trzeba umieć z niego korzystać. Zaczniemy od przypomnienia takich praktycznych podstaw, ponieważ ciągle je używamy.

➦ Liczba elektronów walencyjnych oraz liczba powłok elektronowych

Lokalizujemy pierwiastek w układzie okresowym, niech to będzie magnez (Mg). Znajduje się on w trzecim okresie i drugiej grupie. Będzie miał zatem trzy powłoki elektronowe (K, L, M) oraz dwa elektrony walencyjne. Elektrony walencyjne to były te, które znajdowały się na ostatnie powłoce, a interesowały nas dlatego, że to one są zaangażowane w tworzenie wiązań chemicznych, a to te związki chemiczne i ich właściwości to definicja nauki chemii 🙂 ).

Później będziemy dokładnie rozmieszczać odpowiednią ilość elektronów na konkretnych powłokach, a na razie tyle nam wystarczy.

➦ Wartościowość

Definicja wartościowości wbrew pozorom jest trudna i jest duża szansa, że nawet w szkole widziałeś błędną definicję. Na razie jednak dla uproszczenia powiemy sobie, że jest to ilość wiązań pojedynczych, które może tworzyć nasz atom. Jest to zatem mega ważne, bo chemia jest tak naprawdę nauką o związkach chemicznych, czyli właśnie połączeniach atomów. Znając wartościowości pierwiastków, możemy podać wzór związku chemicznego.

Wodór leży w pierwszej grupie i ma wartościowość równą I, co oznacza że tworzy jedno wiązanie.

Litowce i berylowce będą miały wartościowość równą odpowiednio I oraz II, bo są odpowiednio w grupie 1. oraz 2. W grupie 13. również będzie przyjemnie : borowce maja wartościowość III.

ZwiązekNaHBeH2AlH3
Wartościowość
atomu centralnego
IIIIII
Przykłady związków pierwiastków z 1. , 2. oraz 13. grupy.

Od grupy 14. robi się gorzej, bo wartościowość jest równa IV, ale dla cyny i ołowiu jest jeszcze możliwa wartość II.

Związek CH4SnCl4SnCl2* PbO2 PbO
Wartościowość
atomu centralnego
IVIVIIIVII
Dla grupy czternastej klasycznie mamy wartościowość IV oraz stopień utlenienia +IV, ale możliwe są także ,,dwójki” , zwłaszcza dla cyny i ołowiu.

Do przykładu z gwiazdką (* PbO2) wrócimy w następnej lekcji.

Od piętnastej grupy to dopiero zaczyna się zabawa. Tutaj możliwe są wartości III oraz V, ale na razie na tym etapie będziemy posługiwać się taką zależnością, że od 15. grupy patrzymy ,,ile brakuje do 18″, w tym przypadku od 15 do 18 brakuje 3, więc taka też jest wartościowość tych pierwiastków.

Związek NH3 PCl3 PCl5
Wartościowość
atomu centralnego
IIIIIIV
Dla grupy piętnastej mamy wartościowości równe III lub V, natomiast stopnie utlenienia to głównie +3 oraz +5

Idąc dalej tym tropem możemy ustalić, że wartościowość dla tlenu z 16. grupy to II, bo do 18 brakuje nam dwóch. Tak samo dla fluoru czy chloru wartościowość to I, bo od 17 do 18 brakuje jednego. W następnej lekcji zobaczymy jak to wykorzystać do tworzenia związków chemicznych.

➦ Charakter pierwiastka : metal, niemetal ?

To właśnie stało się znacznie prostsze, odkąd macie kolorowy układ okresowy.

Legenda do maturalnego układu okresowego.